Engizisyonlar da hristiyanlığın hoşgörü ve barışına örnek olarak verilebilir mi? (TR)

 

Yanıt: Yanıtı Almanya Ruhani Meclisi tarafından yayınlanmış Katholischen Erwachsenen Katechismus Leben aus dem Glauben (Freiburg i. Br.: Herder, 1995, S. 202-204) adlı eserden seçmelerle vermek isteriz.

 

Kudretin Tanrı adına kötüye kullanımı

 

Tanrının adını kirletmenin ve Onun adını kötüye kullanmanın en kötü yolu Tanrının adına haksız yere şiddet kullanımıdır. Tarih boyunca Tanrı adına kötü şeyler yapılmıştır. Kilise içinde de tarih boyunca sık sık kudrete sahip olmak düşüncesiyle hata işlenmiştir. Kilisenin üstüne basarak devamlı insan hakları için öne çıktığı günümüze kadar engizisyonla ilgili geçmiş olaylar ağır bir ipotek gibi Kilisenin üzerinde durmaktadır.

 

Engizisyon hem en çok yanlış anlaşılmış, hem de en çok kötüye kullanılmış kurumdur. Engizisyonun temel amacı imanın birliğini Ortaçağda Katharerlerde olduğu gibi başka ve karşı kiliselerin kurulmasına yolaçan imana aykırı ve düşmanca oluşumların tehdidine karşı koruma kaygısıydı. 1184 yılında o zamanki ruhani ve dünyevi iktidar makamları Papa III. Lucius ile Kayzer I. Friedrich (Barbarossa) arasında sapkın düşünceli oluşumların takibi konusunda bir antlaşmaya varıldı. Kilise bu suçları araştırmayı ve yargılamayı (engizisyon), dünyasal iktidarda cezaları yerine getirmeyi üstlendi. Kendisini kilisenin koruyucusu olarak gören ve hristiyanlığa karşı hareketleri hristiyan toplumuna (res publica christiana) yönelik tehdit olarak algılayan dünyasal iktidar sapkınların takibi konusunda çok iligiliydi ve sonraki süreçte kiliseyi engizisyon makamını genişletmeye zorladı. Aquinolu Tomasın (1225-1274) Summa Theologica adlı eserinde olduğu gibi önemli teologlar vazgeçmeyen sapkınların kovuşturulması ve idamı için gerekli teolojik dayanakları sağladılar (bkz. S. th. II II q, art. 3).

 

Takip eden süreçte engizisyon değişik ülkelerde farklı kuruluşlar tarafından birbirinden çok farklı şekilde uygulandı. Engizisyonun fanatik taraftarları gibi engizisyonun kötüye kullanılmasına şiddetle karşı çıkanlar da vardı, örneğin daha sonraları cadıların kovuşturulması döneminde (örn. Cizvit Friedrich Spee 1591-1635).

 

Engizisyonun trajik yanı günümüzde doğal olan tolerans kavramının o zamanlar olmayışında, ayrıca düzenli hukuk işleyişinin çılgınlığa varan aşırılıklar içinde yanıltılması, kötüye kullanılmasında ve – İspanyadaki engizisyon gibi – cadılara yönelik aşırılıklara karşı olan güçlerin çabalarının yeterince başarılı olamamasında yatar. Engizisyonun kaldırılmasıyla (Portekizde 1821, İspanyada 1834 yılında) Kiliseye günümüze dek Tanrının adına kudreti kötüye kullanması suçlaması yapılmasına sebep olan bir dönem sona ermiştir.

 

Geçmişin tarihi açıdan soğukkanlı ve objektif olarak değerlendirilmesi de hristiyanların, kudretin kilisenin yüksek temsilcileri tarafından katoliklerin ve protestanların eşit şekilde karışmış oldukları cadılara yönelik baskı sırasında kötüye kullanılmış olmasından duydukları üzüntüyü ortadan kaldıramaz. Papa XII. Pius 1955 yılında tarihçiler önündeki bir konuşmasında Kilise ve dünya, iman ve bilgi arasındaki ilişki konusundaki bakışı açıkça ortaya koydu ve buna uygun kriterleri açıkladı (bkz. Acta Apostolica Sedis XLVII, 1955, 672-682). Bunun da ötesinde Papa II. Jean Paul Galilenin suçsuzluğunu ifade ederek geçmişin yaralarının sarılması yönünde büyük bir adım attı. (bkz. www.inquisıtion2000.de)

 

Papanın uzun zamandır duyurduğu Binyılın sonunda vicdan yoklaması 12.3.2000 tarihinde Aziz Petrus Bazilikasında Papa tarafından kılınan bir ayin sırasında Kilisenin hataları için büyük bir itirafa – büyük Mea culpa – götürdü. Papa engizisyon, kafirlerin yakılması, iman savaşları ve Kilisede yüzyıllarca süren yahudi karşıtlığı için özür diledi.

 

bkz. www.kath.de/bistum/mainz/texte/vergebung2000_text.htm

 

Burada bu itiraftan alıntılar sunmaktayız.

 

ORTAK DUA

İTİRAF VE AF DİLEĞİ

 

Duaya Davet

 

Papa:

 

Sevgili kardeşler,

merhametli ve sabırlı,

lütfu, sevgisi ve sadakati büyük olan

Babamız Tanrıya güvenle yalvaralım.

Tevazu içinde suçunu kabullenen

halkının tövbesini kabul etsin

ve merhametini bağışlasın.

Herkes sessizce dua eder.

 

1. ORTAK İTİRAF

 

Kardinaller kurulundan bir üye

(Kardinal Bernardin Gantin, Kardinaller Konseyi Dekanı)

 

İtirafımız ve tövbemiz

Kutsal Ruhla dolu olsun.

Acımız dürüst ve derin olsun.

Geçmişin günahlarını tevazuyla düşününce

ve vicdanlarımızı dürüstçe aklayınca

bizi gerçek tövbe yoluna yöneltsin.

 

Sessiz dua

 

Papa:

 

Rab Tanrımız,

zaman içindeki yolu boyunca Kiliseni

daima Oğlunun kanı ile kutsuyorsun.

Her zaman Kilisenin bağrındaki

kutsallıklarıyla ışıldayan üyeleri,

ancak sana itaatkar olmayan

ve iman açıklamasına ve kutsal İncile aykırı düşen

diğer üyeleri de biliyorsun.

Biz sadık kalmasak bile

Sen sadık kalıyorsun.

Suçumuzu bağışla

ve insanlar arasında Senin gerçek tanıkların olmamızı sağla.

Amin.

 

Okuyucu:

Kyrie, eleison (=Rab merhamet et); Kyrie, eleison; Kyrie, eleison.

 

Cemaat yanıtlar:

Kyrie, eleison; Kyrie, eleison; Kyrie, eleison.

 

Haçın önünde bir mum yakılır.

 

II. GERÇEĞE HİZMET OLARAK İTİRAF

 

Kardinaller kurulundan bir üye

(Kardinal Joseph Ratzinger, İman Öğretisi Kongregasyonu Başkanı)

 

Kilisenin insanlarından bazılarının da

iman ve ahlak adına

gerçeği korumak için gerekli olan çabalarında

bazen İncile uygun düşmeyen

yöntemlere başvurduklarını kabul edelim.

Yumuşak huylu ve yürekten alçakgönüllü

İsa Mesihi izlememize yardım et.

Sessizce dua

 

Papa:

 

Rab, Sen bütün insanların Tanrısısın.

Tarihin bazı zamanlarında

hristiyanlar hoşgörüsüzlüğün yöntemlerine izin verdiler.

Sevginin büyük emrine uymamakla

gelinin olan Kilisenin çehresini bozdular.

Günahkar çocuklarına merhamet et

ve gerçeğe sevginin yumuşaklığı içinde hizmet etme

ver gerçeğin yalnızca gerçeğin gücüyle etkin olacağı konusunda

bilinçli kalma

kararımızı kabul et.

Bunu senden Rabbimiz Mesihin adıyla dileriz.

Amin.

 

Kyrie, eleison; Kyrie, eleison; Kyrie, eleison.

 

Haçın önünde bir mum yakılır.