Quakerler nedir? Bir tarikat mı yoksa bir mezhep mi? (TR)

Yanıt: İngiliz ayakkabıcı George Fox (1624-1691) kendisini öncelikle Işığın çocukları veya Gerçekte dostlar olarak bazen de kısaca Dostlar olarak adlandıran bir dini topluluk kurdu. Bu hareket 1665 yılından beri Dostlar Topluluğu adını taşımaktadır. Dostlar tarafından uzun zamandır kullanılan ve başlangıçta alaycı bir şekilde kullanılan Quaker (İngilizce quake: sallanmak, titremek) kelimesi, Dostların toplantıları sırasında dinsel aşkınlıktan dolayı titremelerinden kaynaklanmaktadır.

Quakerların ruhsal-dinsel kökenleri Batının farklı ruhani akımlarına [Ortaçağ tasavvufu, Jakob Böhmenin (1575-1624) ve Angelus Silesiusun (1624-1677) mistik felsefesi, ve reformasyonun sol kanadının ruhani temsilcilerine] dayanmaktadır. Bu ruhsal hristiyanlık düşüncesi hoşgörü tarihine vazgeçilmez katkısı ile içsel ışık – içsel aydınlanma temel düşüncesini temsil etmektedir.

Quakerlar devlet kilisesini reddettikleri, radikal ahlaki görüşleri temsil ettikleri (yemin etmeyi ve askerlik hizmetini reddederler), ancak aynı zamanda bazı taraftarlarının dindarlığı gitgide aşırılığa kaçtığı ve Mesihin binyıllık egemenliği gibi görüşlere vardığı için şiddetle baskı gördükleri de olmuştur. Quaker William Pennin (1644-1718) önderliği altında ABDde korunacak yer bulmaya çalışmışlardır (Pennsylvania eyaletinin kuruluşu). Quakerliğin üçüncü önemli şahsiyeti Robert Barclay (1648-1690) hareketin teoloğu olarak bilinir.

Quaker inancı sakramantler içermeyen bir dindir (vaftiz, efkaristiya vb. Yoktur). Tüm yaşam bir sakrament ve ibadette ruhban gerektirmeyen bir çeşit Komünyon olmalıdır (istisnalar ABD ve Kenya); ne formüle edilmiş iman açıklaması ve iman öğreti ifadeleri olmalıdır (Dogmasız din). Bazı Quaker taraftarları kabul etseler de, İsa Mesihin Tanrı-İnsan doğası ve Kutsal Üçlübirlik genelde reddedilir. Quakerlar için bağlayıcı tek bir öğreti varsa o da içsel ışığa (Yuhanna 1,9) iman, içimizdeki İsaya, İsanın içimizdeki ışığına imandır. Quaker ibadetlerinin en belirgin özelliği kült veya şekil içermemesidir. İbadetin merkezi suskunlukta sebat (Gustav Mensching) ve Tanrıya içsel birliği arayıştır. Tanrı kendisini, Onu doğru ve içtenlikle arayan herkese açınlayabilir. Bir düşünce veya bir dua ya da Kitabı Mukaddesten bir söz hissi bir Dostun içinde sessizlikte büyürse, o zaman ibadet şeklinde konuşur. Genel sessizliğin sade çerçevesi içinde evlenenler sadakat yeminlerini ederler, anneübabalar yeni doğan çocuklarını topluluğun vesayetine adarlar ve ölenler de sessizlik içinde anılırlar.

Eski Quaker Bırakın yaşamınız konuşsun ifadesiyle Dostlar bütün yaşamlarını bir ibadet olarak görürler. İçsel ışık mesajından doğruluk, dürüstlük, tevazu gibi pratik bireysel ve sosyoetik temel ifadeler ve talepler çıkar. Quakerlar sosyal açıdan çok etkindirler. Tarihi barış kiliselerinden biri olarak şiddeti reddederler, köleliğin kaldırılması, kadınların eşit haklara sahip olması, (Galatyalılara Mektup 3,28e dayanarak) ırk ayrımına son verilmesi, ceza infaz şartlarının reform edilmesi için tavır almışlardır; vicdani sebeplerden dolayı silahlı askeri hizmeti reddederler.

Quakerlar her iki dünya savaşının ardından mağlup ülkelerde açlık ve sefaletle mücadele için büyük etkinlik göstermişlerdir (beş milyon Alman çocuğun Quakerlar tarafından beslenmesi). Quakerlar günümüzde Ortadoğuda (Filistinli mülteci kamplarında çocuklara ve gençlere yönelik hizmetler; Kudüste huzurevleri), Kenyada (tarım projeleri), Kuzey İrlandada, Somalide (mülteci programları) ve diğer birçok Asya ve Latin Amerika ülkelerinde etkindirler.

Dünya çapında yaklaşık 200.000 Quaker vardır (özellikle ABD, Kenya ve İngiltere). Çatı kuruluş olarak Friends World Committee for Consultation (Dostlar Dünya Danışma Komitesi) altında örgütlüdürler. (Kısaltmalarla alıntı yapılan eser: Udo Tworuschka, Lexikon. Die Religionen der Welt. Gütersloh: Gütersloher Verlagshaus, 1999, S. 254-255, Madde: Religiöse Gesellschaft der Freunde.)