Ortodokslar ve katoliklerin farklı anladıkları Kutsal Ruhla ilgili bir sorum olacak: Katolikler Kutsal Ruh'un Baba ve Oğul'dan çıktığını söylüyorlarmış, Ortodokslar ise onun yalnız Baba'dan çıktığını iddia ediyormuş. 1054 yılındaki kavgalarda bu inancın önemli bir rolü olmuş. Ortodokslar İncil'in de onları desteklediğini söylüyorlarmış: "Baba'dan size göndereceğim Yardımcı, yani Baba'dan çıkan Gerçeğin Ruhu geldiği zaman, bana tanıklık edecek" (Yuhanna 15,26). İncil'in bu ifadesini nasıl açıklıyorsunuz? (TR)

Yanıt: Ruh nedir? Kutsal Ruh? Ya da Tanrısal şahıs olarak Kutsal Ruh? Köken olarak Kitabı Mukaddesin dil yapısında ruh rüzgarı, havayı, fırtınayı ve yaşamın sembolü olarak da nefesi ifade eder. Bu nedenle Tanrının Ruhu fırtına ve yaşamın nefesidir; her şeyi yaratan, taşıyan ve ayakta tutan Odur. Her şeyden önce tarihte etkin olan ve yeniyi yaratan Odur. Eski Ahitte öncelikle peygamberler aracılığıyla etkin olur. İman açıklamamızda şöyle deriz: peygamberler aracılığıyla konuşmuş olan... Eski Ahit Ruhtan, zamanın sonuyla ilgili olarak Ruhun herkesin üzerine dökülmesiyle gerçekleşecek olan büyük yemilenmeyi umut etmektedir (bkz. Eski Ahit, Yoel 3,1-2).

Yeni Ahit, bu zamanın sonundaki yenilenmenin İsa Mesihle yerine geldiğini düşünmektedir. İsa Mesihin ortaya çıkışı ve yaptıklarına, başlangıcından itibaren Kutsal Ruhun etkinliği eşlik etmekteydi: Yahya tarafından vaftiz edilişinde (bkz. İncil, Markos 1,10); müjdesini duyuruşunda (bkz. İncil, Luka 4,18); cinlere karşı mücadelesinde (bkz. İncil, Matta 4,1; 12,28); haçta kendini feda edişinde (bkz. İncil, İbranilere Mektup 9,14) ve dirilişinde (bkz. İncil, Romalılara Mektup 1,4; 8,11). Mesih adı köken olarak bir ünvandır: İsa, Ruh tarafından meshedilmiş olandır, Mesihtir. Ancak İsa Mesih, peygamberler gibi Ruhun etkinliği altındaki taşıyıcıları değildir. İsa ölçülemez dolulukla Tanrının Ruhuna sahiptir. Bu nedenle Dirilmiş Olan olarak Tanrısal Ruhun kaynağıdır; bu Ruhu Tanrının armağanı olarak havarilere armağan etmektedir, Pentekost (Kutsal Ruhun iniş günü) günü de bu Ruhu Kilisesine göndermektedir (bkz. İncil, Havarilerin İşleri 2,32-33).

Kutsal Ruhun yerine getirdiği görev, İsa Mesihin söylediği ve yaptığı herşeyi hatırlatmak ve böylece her gerçeğe yöneltmektir (bkz. İncil, Yuhanna 14,26; 16,13-14). Kutsal Ruhta İsa Mesih, Kilisesinde kalıcı ve tüm dünyada mevcut durumdadır (bkz. İncil, Korintlilere 2.Mektup 3,17). Bu nedenle Kutsal Ruh, İsa Mesihin Ruhu (bkz. İncil, Romalılara Mektup 8,9; Filipililere Mektup 1,19), ve Oğulun Ruhu (bkz. İncil, Galatyalılara Mektup 4,6) olarak da anılır. Kutsal Ruh aynı zamanda aracılığıyla İsa Mesihi Ra olarak tanıyıp kabulleneceğimiz (bkz. İncil, Korintlilere 1.Mektup 12,3) ve Tanrıya Abba, Baba diye hitap etmemizi sağlayan (bkz. İncil, Romalılara Mektup 8,15; Galatyalılara Mektup 4,6) İmanın Ruhu olarak da adlandırılır. Kutsal Ruh, yeni yaşamın armağanıdır. Baba ve Oğul Onu bize gönderirler. Tanrı bize Ruhunu armağan etmekle, kendini armağan etmiş olur. Ruhun armağanını kabul etmekle Tanrıyla birlik içine katılır, Onun yüce yaşamına paydaş ve Tanrı Çocukları oluruz (bkz. İncil, Romalılara Mektup 8,14; Galatyalılara Mektup 4,6). Bu da yalnızca, Ruhun yaratılmış değil, aracılığıyla Tanrının kendini bizlere açınladığı Tanrısal armağan olması nedeniyle mümkündür.

bize verilmiş olan Kutsal Ruh aracılığıyla Tanrı'nın sevgisi yüreklerimize dökülmüştür (İncil, Romalılara Mektup 5,5)

Ancak Tanrının Ruhu yalnızca armağan değil, hem de o armağanı sunandır. O yalnızca birini etkin kılan güç değil, etken olandır. O bir şey değil, bir kişidir: Bir şahıstır. Armağanlarını nasıl isterse öyle dağıtır (bkz. İncil, Korintlilere 1.Mektup 12,11); O öğretir ve hatırlatır (bkz. İncil, Yuhanna 14,26); O konuşur ve dua eder (bkz. İncil, Romalılara Mektup 8,26-27); ve insan Onu kederlendirebilir (bkz. İncil, Efeslilere Mektup 4,30).

Bu konuda özellikle 4.yüzyılda olmak üzere tartışmalar yaşanmıştır. Bazıları Kutsal Ruhun yalnızca Oğulun emrinde bir hizmetkar, bir çeşit melek olduğunu iddia etmişlerdir. Üç büyük kilise babası ise buna karşı çıkmışlardır: Basilyus, Nazianzlı Gregor ve Nyssalı Gregor. Onların sundukları delil ise şudur: Eğer Kutsal Ruh, Baba ve Oğul gibi Tanrısal özden olmasaydı, bizlere Tanrıyla birlik ve Tanrının yüce yaşamına paydaşlık armağan edemezdi. Bu şekilde hazırlanmış olarak Kilise, ikinci büyük genel konsilde, 381 yılındaki Konstantinopel (İstanbul) Konsilinde Kutsal Ruhun Rab, yani Tanrısal özden olduğunu, yalnızca lütuf armağanı değil yaşamı bağışlayan olduğunu ve Baba ve Oğul ile birlikte tapılmaya ve yüceltilmeye layık olduğunu ifade etti. Bu inanç, Büyük İman Açıklamasında şöyle vurgulanmaktadır:

Baba ve Oğuldan çıkıp,

Baba ve Oğul ile birlikte tapılan ve yüceltilen,

Hayatın kaynağı ve Rab olan Kutsal Ruha inanıyoruz.

ve Oğul ile şeklindeki meşhur Filioque ifadesi, Konstantinopel konsilinin temel iman açıklamasında mevcut değildi. İfade, 5. ila 7. yüzyıllarda İspanyada öğreti ifadesi olarak yayıldı, 11.yüzyılda Roma Kilisesinin iman açıklamasına dahil oldu. Günümüze kadar da bu ifade Ortodoks Kilisesi ile bir fark oluşturmaktadır. Ortodokslar Oğul aracılığıyla Babadan ifadesini kullanmaktadırlar. Böylece herşeyin kaynağı ve kökeninin yalnızca BabaTanrı olduğunu vurgulamak istemektedirler. Roma Katolik Kilisesi ve diğer batı kiliseleri ise Oğulun Baba ile aynı özden ve eşit olduğunu daha vurgulu olarak ifade etmek istemektedirler. Bu temel amaçta Doğu ile Batı uyuşmaktadırlar. Yalnızca farklı teolojik terim ve düşünce tarzlarını kullanmaktadırlar. Bu nedenle Roma Katolik Kilisesinin düşüncesine göre burada çoğulluk içinde doğal ve yasal bir birlik, ancak kiliseyi bölen bir fark mevcuttur.

Doğu ve Batıyı bağlayan ve birleştiren bu iman açıklaması şunu söylemek istemektedir: Kutsal Ruh Tanrının yalnızca bir armağanı değil, Tanrının şahısta armağanıdır. Çünkü insan yaşamı ve onun gizemi ancak Tanrının yaşamı ve gizemine paydaş olmakla tamama, bütünlüğe ererler. Ancak Kutsal Ruh Tanrının yalnızca armağanı değil, bu armağanın Tanrısal sunucusu, yaşamı bağışlayandır. Nasıl ki Baba Oğulun kaynağı ise ve kendisini Oğula armağan ediyorsa, bu şekilde Baba ve Oğul da, ya da Baba Oğul aracılığıyla Tanrısal yaşam ve oluşlarının doluluğunu armağan eder ve Kutsal Ruhu ortaya çıkarırlar. Ruh nasıl Baba ve Oğul karşısında kabul eden, alan durumunda ise, bizlere karşı da bir kaynak, yaşam bağışlayandır. O yeni yaşamın ve zamanın sonunda insanın ve dünyanın dönüşümünü sağlayan can veren yaratıcı güçtür.

Kutsal Ruh tarafından armağan edilen yaşamın ne anlama geldiğini 9.yüzyıldan Veni Creator Spiritus (Gel Yaratıcı Ruh) ilahisi çok güzel ifade etmektedir:

Gel yaşam veren Kutsal Ruh,

kudretinle bizleri doldur.

Senin yaratıcı işin bizi var etti:

Şimdi de bizlere Tanrının nefesini üfle.

Yaşam, ışık ve ateş senden gelir,

biz zayıflara sen güç ve cesaret verirsin.

Hayatın kaynağı ve Rab olan Kutsal Ruha inanıyoruz. Bu inancımızı açılarken ifade ettiğimiz şeyi, hiçbir konsil, hiçbir din bilgisi kitabı, ya da hiçbir teolog bu ilahilerdekinden daha güzel vurgulayamaz.